Onderzoek

Henk van Woudenberg in gesprek met John Macbeath op het ICSEI in Singapore.

"Eigenaarschap van het leren” van leerlingen is een begrip dat ons vanaf het begin heeft gefascineerd. Dat is niet vreemd omdat wij, de onderzoekers, onze gemeenschappelijke wortels hebben in het “vernieuwend onderwijs”. Het gaat dan om scholen waar over het algemeen “eigenaarschap van leren” een belangrijk element is in het onderwijskundig vocabulaire. Maar het denken van de onderwijs-vernieuwingsbewegingen van de afgelopen 90 jaar hebben heel het Nederlands onderwijs geraakt. Begrippen als : het kind centraal, worden wie je bent, intrinsieke motivatie, gepersonaliseerd leren, differentiatie en leerling aan het stuur, zijn inhoudelijk aan elkaar verwant en gemeengoed geworden. In de meeste missies van scholen vind je de termen terug en op de websites van scholen wordt de uitwerking ervan wervend beschreven. Ook “eigenaarschap van leren” past in dat rijtje verwante begrippen dat op de meeste scholen als een nastrevenswaardig wordt gezien. Maar wat wordt er precies met dat begrip bedoeld, hoe krijgt dat binnen verschillende scholen een plaats en hoe kunnen scholen dat gebruiken om het onderwijs te verbeteren. Die vragen waren het vertrekpunt van de groep die zich met dit onderzoek bezig houdt.

De definitie

“Eigenaarschap van leren” is een begrip met vele dimensies. Zoekend naar een passende definitie voor ons onderzoek bleven we steeds op nieuwe perspectieven uitkomen. We hebben uiteindelijk een hybride, of nog beter gezegd, een gelaagde definitie ontworpen die past bij het kijken naar de theoretische en praktische aspecten van het begrip. Onze definitie bestaat uit een viertal kernen die elkaar omsluiten.  

• Kern 1: Eigenaarschap is een persoonlijke ervaring bij het leren  De ervaring kenmerkt zich doordat er sprake is van “diep leren”, het samen gaat met een “flow” ervaring en er van een zgn. “growth mindset” sprake is. Dit is verbonden met de theorieën van M. Csikszentmihalyi, Carol Dweck en anderen. 
• Kern 2: Eigenaarschap heeft betrekking op het gedachtengoed  dat de persoonlijke ontwikkeling en het leren zichtbaar is in competentie , autonomie en relatie. Dit is verbonden met de theorieën van Deci and Ryan, Luc Stevens, John Hattie and Gert Biesta.
• Kern 3: Eigenaarschap is een richtinggevend concept een leeromgeving of leeractiviteit, waarbij een optimum wordt nagestreefd van leermogelijkheden en wensen. Het is verbonden met het streven naar onderwijsvernieuwing en het creëren van een professionele leergemeenschap.
• Kern 4: Eigenaarschap is zichtbaar in een taxonomie van schoolontwikkeling. Er zijn verschillende scholen te typeren waarbij eigenaarschap op het niveau van leerlingen, leeractiviteiten en leeromgeving en organisatie verschilt.

In de afgelopen jaren hebben we veel data en informatie verzameld over het begrip eigenaarschap en hoe dat op de scholen naar een praktijk wordt vertaald. Door gebruik te maken van het spel zijn er op zeer veel niveaus verkenningen uitgevoerd. We gingen bij die verkenningen steeds uit van kern 4 van onze definitie: de taxonomie. We hebben in ons spel de typeringen van de scholen verbonden met gedrag van docenten en leerlingen en organisatie kenmerken. We hebben daarbij eigenlijk kern 4 verbonden met kern 2 en 3. Met dit instrument, het spel “we own the school”, hebben we die verbindingen verder verkend. In de volgende fase zouden we de link moeten leggen met kern 1: De ervaring van eigenaarschap bij het leren. Het zou mooi zijn daar een verbinding te leggen. Immers het zou een hulpmiddel kunnen zijn in de discussie hoe men een school zou willen inrichten wanneer men eigenaarschap van leerlingen zou nastreven. Op die manier komen we tot een onderzoeksvraag die de activiteiten in de volgende fase kan sturen:

“Wat is het verband tussen de verschillende typen scholen en het eigenaarschap dat leerlingen hebben of ervaren”?