Onderzoek
Hoe verhoudt onderwijscultuur zich tot het ‘eigenaarschap van leren’ van leerlingen?
Introductie
In het onderzoek van Stichting SOL worden de resultaten van een game-based methode gekoppeld aan hoe leerlingen het eigenaarschap van leren ervaren. Vanaf het begin is onze zoektocht gericht op de vraag: welke culturele aspecten in een school bevorderen eigenaarschap? Door de jaren heen zijn er gestandaardiseerde tools ontwikkeld en is er een rijke databank opgebouwd. Hieronder vind je een korte uitleg van de theoretische achtergrond en de aanpak.
Theoretisch kader
De taxonomie van onderwijscultuur
Centraal staat een taxonomie van zes schoolculturen, gebaseerd op het werk van John MacBeath (2005) en vertaald naar het perspectief van eigenaarschap van leren:
1. Formele school – traditioneel en hiërarchisch georganiseerd
2. Pragmatische school – warm, informeel en ad-hoc georganiseerd
3. Strategische school – planmatig en systematisch ingericht
4. Incrementele school – bewust gericht op het vergroten van eigenaarschap
5. Bevoegde school – gedeeld eigenaarschap, erkenning voor iedereen
6. Culturele school – duurzaam ingebed gedeeld eigenaarschap
Het WOTS-spel
Op basis van deze taxonomie ontwikkelde SOL het bordspel “We Own The School” (WOTS). Dit spel stimuleert deelnemers – van leerlingen tot bestuurders – om samen de huidige en gewenste cultuur van hun school te verkennen. Het spel levert waardevolle data op voor schoolontwikkeling.
Het 5-lagenmodel van eigenaarschap
Eigenaarschap van leren is een complex begrip met meerdere dimensies. SOL ontwikkelde daarom een gelaagd model, opgebouwd uit vijf concentrische lagen. Elke laag belicht een ander perspectief op eigenaarschap. De taxonomie van onderwijscultuur hoort thuis in laag D: de schoolcontext.
De enquête
De persoonlijke ervaring van eigenaarschap
Naast het spel ontwikkelde SOL een tweede tool: een enquête die focust op laag A: de persoonlijke ervaring van leerlingen.
Waar het spel laat zien hoe leerlingen naar de schoolcultuur kijken, zoomt de enquête in op hoe ze hun eigen eigenaarschap ervaren. De vragenlijst onderzoekt zes indicatoren:
- Flow
- Creativiteit
- Constructief leren
- Intrinsieke motivatie
- Gevoel van verantwoordelijkheid
- Psychologisch eigenaarschap
- De resultaten worden overzichtelijk weergegeven, bijvoorbeeld in profielgrafieken. Door de enquête later opnieuw af te nemen, wordt ontwikkeling zichtbaar.
Benchmark en data
De uitkomst van de enquête wordt ook een grafisch data overzicht weergegeven. De opbrengst van de enquête is dat u kunt zien wat voor type eigenaarschap de leerlingen ervaren. U kunt ook de enquête op een later moment nogmaals afnemen om te kunnen vergelijken of de ervaring van eigenaarschap is veranderd.Met behulp van deze enquête bouwt SOL aan een benchmark waarmee scholen zichzelf kunnen spiegelen aan andere (vergelijkbare) scholen. Uiteraard gebeurt dit volledig anoniem. Alleen geaggregeerde data worden gebruikt voor landelijke analyses.
Uitvoering
De enquête wordt digitaal afgenomen via Google Forms. Leerlingen ontvangen een link, vullen de vragen in, en de school ontvangt een overzicht van de resultaten:
• Gemiddelden per school, leerweg en leerjaar
• Grafieken met scores op de zes indicatoren
• Inleidingstekst met leerling citaten over eigenaarschap (ter verduidelijking van de vragen)
Laag A: de ervaring centraal
Elke interventie in onderwijscultuur is uiteindelijk gericht op het verbeteren van laag A: de ervaring van eigenaarschap. Daarom formuleerde SOL, op basis van literatuur en onderzoek, een samenhangende set indicatoren die deze ervaring omschrijven als: leren dat op een intieme manier bij de leerling hoort.
De zes genoemde indicatoren zijn zorgvuldig gekozen uit diverse theoretische bronnen en vormen samen een meetinstrument dat in de praktijk is getest en klaar is voor gebruik.
De onderzoeksvraag
De centrale vraag van dit onderzoek luidt:
Wat is de relatie tussen de verschillende onderwijsculturen op scholen en het ervaren eigenaarschap van leerlingen?
Of anders gezegd: hoe beïnvloedt laag D (schoolcultuur) laag A (leerlingervaring)? SOL heeft al veel data verzameld over laag D en is nu actief bezig met laag A. Het verbinden van deze lagen is de volgende stap in ons onderzoek.
